نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• هانیه دودمانی ملکی ¹
• هوشنگ تقی زاده ²

¹ دانشجوی دکتری مدیریت منابع انسانی، گروه مدیریت، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

² استاد گروه مدیریت، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

چکیده

هدف:این پژوهش با هدف اعتبارسنجی مدل مفهومی نگهداشت سرمایه‌های انسانی دانشگاهی در مواجهه با مهاجرت نخبگان و بر اساس دیدگاه دانشجویان تحصیلات تکمیلی مستعد دانشگاه تبریز انجام شد.
روش‌شناسی:پژوهش از نوع کاربردی و به روش توصیفی–پیمایشی بود. جامعه شامل ۲۱۷ دانشجوی مستعد بود که به‌صورت طبقه‌ای تصادفی انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده پرسشنامه 65 گویه‌ای بود و داده‌ها با نرم‌افزار SmartPLS 3 تحلیل شدند.
یافته‌ها:مدل پیشنهادی از پایایی و روایی مطلوبی برخوردار بود و بیشتر روابط فرضیه‌شده تأیید شدند. در مدل نهایی، عوامل انگیزشی–روانشناختی (رضایت تحصیلی، احساس تعلق علمی، تعادل تحصیل–زندگی)، عوامل اجتماعی–حمایتی (احساس تعلق به جامعه علمی، تعاملات اجتماعی قوی)، و سیاست‌ها و اقدامات نهادی (حمایت از اشتغال و فرهنگ سازمانی مثبت) نقش مؤثری در کاهش تمایل به مهاجرت داشتند. همچنین عوامل مدیریتی–اجرایی، ساختاری–اقتصادی و فرهنگی–اجتماعی–سیاسی از مهم‌ترین عوامل دافعه بودند. در مقابل، کلیه گویه‌های مربوط به عوامل آموزشی و یادگیری اثربخش و بخشی از گویه‌های انگیزشی درونی، اجتماعی و زیرساختی حذف شدند.
نتیجه‌گیری:یافته‌ها نشان می‌دهد که برخلاف ادبیات غرب، در بستر ایران عوامل آموزشی نقش تعیین‌کننده‌ای در ماندگاری نخبگان ندارند و تصمیم به مهاجرت بیشتر تحت تأثیر عوامل اقتصادی، مدیریتی و اجتماعی–سیاسی قرار دارد. بنابراین راهبردهای سیاستی باید به جای تمرکز صرف بر اصلاح فرآیندهای آموزشی، بر بهبود شرایط معیشتی، شغلی و نهادی نخبگان متمرکز باشند.
ارزش:این پژوهش نخستین تلاش نظام‌مند برای ترکیب فراترکیب و SEM در اعتبارسنجی یک مدل بومی نگهداشت نخبگان دانشگاهی در ایران است.

کلیدواژه‌ها

• نگهداشت سرمایه انسانی دانشگاهی
• مهاجرت نخبگان
• دانشجویان تحصیلات تکمیلی مستعد
• مدل‌سازی معادلات ساختاری (PLS-SEM)
• عوامل انگیزشی و اجتماعی–حمایتی

موضوعات

• ابعاد جامعه‌شناختی و انسان‌شناختی مطالعات داده، اطلاعات و دانش

عنوان مقاله [English]

Validation of a Model for Retaining Academic Human Capital in the Face of Elite Migration: A Structural Equation Modeling Study Based on the Perspectives of Talented Postgraduate Students

نویسندگان [English]

• Haniyeh Doodmani-maleki ¹
• Houshang Taghizadeh ²

¹ PhD Student in Human Resource management, Department of Management, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran

² Professor, Department of Management, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran

چکیده [English]

Purpose: This study aimed to validate a conceptual model for retaining academic human capital in the context of elite migration, based on the perspectives of talented postgraduate students at the University of Tabriz.
Methodology: The research was applied in nature and conducted through a descriptive–survey design. The statistical population comprised 217 talented postgraduate students, selected using stratified random sampling. Data were collected using a 65-item questionnaire, and analyzed with SmartPLS 3 software. Reliability and validity were confirmed through Cronbach’s alpha, composite reliability, and convergent/divergent validity indices.
Findings: The proposed model demonstrated acceptable reliability and validity, and most hypothesized relationships were supported. In the final model, motivational–psychological factors (academic satisfaction, sense of belonging, study–life balance), social–supportive factors (sense of integration into the academic community, strong peer interactions), and institutional policies (employment support, positive organizational culture) significantly reduced the intention to migrate. Conversely, managerial–executive weaknesses, structural–economic instability, and socio-political factors emerged as major push factors. Importantly, all indicators related to “effective teaching and learning” and several intrinsic motivational and infrastructural items were eliminated from the final model.
Conclusion: Findings indicate that, unlike much of the Western literature, educational and instructional factors are not decisive in retaining talented students in Iran. Instead, economic, managerial, and socio-political factors play the dominant role in shaping migration intentions.
Value: This study is the first systematic attempt in Iran to validate a comprehensive indigenous model of academic talent retention using a combined meta-synthesis and SEM approach.

کلیدواژه‌ها [English]

• Academic Human Capital Retention
• Elite Migration
• Talented Postgraduate Students
• Structural Equation Modeling (PLS-SEM)
• Motivational and Social-Supportive Factors