نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• فیروزه حاجی علی اکبری ¹
• حسین احمدی ²
• علی ذوالقدر ³

¹ استادیار، گروه مدیریت، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.

² استادیار گروه آموزش علوم اجتماعی، دانشگاه فرهنگیان (پردیس شهید بهشتی زنجان)، تهران: ایران

³ دانشجوی دوره دکترای جامعه شناسی، گروه جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

چکیده

هدف: وابستگی به فضای‌مجازی شکلی از آسیب در ارتباطات مجازی است که یکی از عوامل برساخت دانش زندگی روزمره محسوب می‌شود. هدف پژوهش بررسی عوامل وابستگی دانش‌آموزان به فضای‌مجازی با تاکید بر نقش عوامل شناختی و فردی و میانجی‌های رفتاری-اجتماعی است.
روش‌شناسی: مطالعه از نظر هدف کاربردی و از نظر روش گردآوری داده‌ها از نوع توصیفی-پیمایشی است. جامعه آماری دانش‌آموزان متوسطه اول شهر زنجان در ‌سال‌تحصیلی‌ 1402-1401 بوده‌اند که 20951 نفر می‌باشند. حجم نمونه طبق فرمول کوکران 384 نفر برآورد شده، و در نهایت 1487 نفر به پرسش‌نامه آنلاین پاسخ داده‌اند. پایایی و روایی پرسشنامه با استفاده از آلفای کرونباخ و تحلیل عاملی تایید گردیده و داده‌ها با استفاده از روش‌های آماری مناسب توصیف و تحلیل شده‌اند. برای عملیات آماری مناسب از نرم‌افزارهای SPSS و Amos استفاده شده است.
یافته‌ها: عوامل زمینه‌ای (نیازهای آموزشی، ارتباطی و همسالان؛ جامعه‌پذیری و دانش مجازی) و میانجی (پنهان‌کاری، افسردگی، اختلال روابط خانوادگی، سبک‌زندگی و انزوا) تعیین‌کننده وابستگی به فضای‌مجازی در بین دانش‌آموزان است. آثار مستقیم (0.42) و غیرمستقیم (0.63) بدست آمده است. مدل پیشنهادی محققان با ضریب تعیین 0.664 و معنی‌داری زیر 0.001 مورد تأیید است.
نتایج: نیازهای مختلف دانش‌آموزان (به‌استثنای نیاز آموزشی)، و آگاهی از فضای‌مجازی هم به شکل مستقیم و هم از طریق عوامل واسطه‌ای بر وابستگی فضای‌مجازی اثرگذار هستند.
اصالت و ارزش: وابستگی به فضای‌مجازی آسیب مهمی در حوزه تولید دانش شخصی محسوب می‌شود که تحت تاثیر عوامل مختلف زمینه‌ای شناختی و فردی و میانجی‌های رفتاری-اجتماعی عمل می‌کند.

کلیدواژه‌ها

• وابستگی به فضای مجازی
• اعتیاد به اینترنت
• دانش‌آموزان
• سبک زندگی
• دانش فضای مجازی

موضوعات

• ابعاد جامعه‌شناختی و انسان‌شناختی مطالعات داده، اطلاعات و دانش

عنوان مقاله [English]

Factors of students' dependence on virtual space; Contextual role of cognitive and individual factors and social-behavioral mediators

نویسندگان [English]

• Firouzeh Haji Ali Akbari ¹
• Hosein Ahmadi ²
• Ali Zolghadr ³

¹ Assistant Professor, Department of Management, Faculty of Social Sciences, Islamic Azad University, Zanjan, Iran

² Assistant Professor, Department of Social Sciences Education, Faculty of Humanities and Social Sciences, Farhangian University, Tehran (Shahid Beheshti Zanjan Campus), Iran

³ PhD student in Sociology, Department of Sociology, Faculty of Social Sciences, Tabriz University, Tabriz, Iran.

چکیده [English]

Purpose: Cyberspace Dependence is considered as a form of damage in virtual communication, which is one of the most important factors in building knowledge in everyday life. Purpose of this research is survey the factors of students' Cyberspace dependence, emphasizing the role of cognitive and individual factors and social-behavioral mediators.
Methodology: Study in terms of purpose is applied and In terms of data collection method is descriptive-survey. The statistical population was the first secondary students of Zanjan city in the academic year 2022-2023, which is equal to 20951 people. According to Cochran's formula, the appropriate sample size was estimated 384 people, and finally 1487 people answered the online questionnaire. The reliability and validity of the questionnaire were confirmed using Cronbach's alpha and factor analysis, and the data were described and analyzed using appropriate statistical methods. SPSS and Amos software were used for appropriate statistical operations.
Findings: contextual factors (educational, communication and peer needs; sociability and virtual knowledge) and mediators (Secrecy, depression, family relationship disorder, lifestyle, isolation) determine dependence on virtual space among students. Direct (0.42) and indirect (0.63) effects have been obtained. The model is confirmed with a R2 = 0.664 and sig<0.001.
Results: Different needs of students (except for educational needs), and awareness of virtual space both directly and through mediating factors have an effect on the dependency of virtual space.
Value: Cyberspace Dependence is a significant harm in field of personal knowledge production, which operates under the influence of various contextual factors and socio-behavioral mediators.

کلیدواژه‌ها [English]

• dependency to cyberspace
• internet addiction
• students
• lifestyle
• knowledge of cyberspace