نشریه مطالعات دانش پژوهی

شناسایی نقش آموزش بر توانمندی سواد اطلاعاتی دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل در استفاده از کتابخانه‌های دیجیتال و پایگاه‌های اطلاعاتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران(ایرانداک)، تهران، ایران

2 دانش‌آموخته کارشناس ارشد علم اطلاعات و دانش‌شناسی؛ کرمان، ایران

چکیده

هدف: سواد اطلاعاتی مجموعه‌ای از توانایی‌های یکپارچه است که شامل شناخت نیاز اطلاعاتی، درک چگونگی تولید و ارزش‌گذاری اطلاعات و استفاده از اطلاعات در ایجاد دانش جدید و مشارکت اخلاقی در تولید پژوهش است. درواقع سواد اطلاعاتی عبارت است از: توانایی مکان‌یابی، ارزیابی و استفاده از اطلاعات برای تبدیل‌شدن به یادگیرندگان مستقل مادام‌العمر. سایر پیامدهای آموزشی مرتبط با سواد اطلاعاتی شامل سواد سنتی، سواد رایانه، مهارت‌های پژوهش و مهارت‌های تفکر انتقادی است. هدف اصلی پژوهش شناسایی نقش آموزش بر توانمندی سواد اطلاعاتی دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل در استفاده از کتابخانه‌های دیجیتال و پایگاه‌های اطلاعاتی است.
روش پژوهش: در این مطالعه، روش پژوهش نیمه تجربی و نیز پیمایشی است. به این منظور، پس از مطالعات نظری و مطالعه پنج مهارت تدوین‌شده از استانداردهای سواد اطلاعاتی، مشترکات آن‌ها به‌عنوان الگوهایی برای ارزیابی، استخراج شد و پس از تعیین پایایی و روایی این الگو،کار تحلیل به انجام رسید. جامعه آماری پژوهش عبارت است از 195 نفر دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل در دو مدرسه (مدرسه مشتاق در کرمان و مدرسه پسرانه ارسلان در رفسنجان) که به دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل خدمات آموزشی ارائه می‌دهند. حجم نمونه به روش تصادفی ساده به تعداد 100 نفر انتخاب شد. بررسی‌ها در دو مرحله قبل و بعد از آموزش سواد اطلاعاتی در دوره یک ترم درسی مورد تحلیل قرار گرفت. ابزار گردآوری اطلاعات، سیاهه وارسی است که شامل پیام‌های سواد اطلاعاتی، در قالب 5 مؤلفه و 15 نشانگر تنظیم شد. روش سنجش روایی، روایی صوری و میزان پایایی با سنجش روش آلفای کرونباخ به میزان ۸۵۱/. محاسبه شد. سیاهه وارسی بر اساس مشاهده تکمیل شد.
یافته‌ها: یافته‌های حاصل از پژوهش نشان داد که، میزان دسترسی دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل به پایگاه‌های اطلاعاتی و کتابخانه‌های دیجیتال (پایگاه تبیان نت، کتابخانه دیجیتال کتابخانه ملی، کتابخانه دیجیتال کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، و پایگاه اطلاعاتی خانه کتاب و ادبیات ایران) با میانگین 935/2 در سطح نسبتاً مطلوب ارزیابی می‌شود. میزان مهارت دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل درزمینۀ بازیابی اطلاعات از پایگاه‌های اطلاعاتی و کتابخانه‌های دیجیتال قبل از آموزش با میانگین 125/2 در سطح نامطلوب ارزیابی می‌شود. ولی میزان مهارت آن‌ها در زمینه بازیابی اطلاعات از پایگاه‌های اطلاعاتی و کتابخانه‌های دیجیتال بعد از آموزش با میانگین 45/2 در سطح نسبتاً مطلوب قرار دارد. میزان مهارت دانش‌آموزان درزمینۀ استفاده از پایگاه‌های اطلاعاتی تمام متن در کتابخانه‌های دیجیتال با میانگین 38/2 در سطح نسبتاً مطلوب ارزیابی می‌شود.
نتیجه‌گیری: نتایج پژوهش نشان داد که در درس‌نامه‌های موردبررسی، به روش‌های جایابی، دستیابی و گزینش اطلاعات، جست‌وجوی کتابخانه‌ای و الکترونیکی بیشتر توجه شده است. ضرورت دارد تا دانش آموزان توانایی تشخیص منابع اطلاعاتی و معتبر را از منابع نادرست یاد بگیرند. همچنین توانایی جست‌وجوی اطلاعات شامل شناخت کلیدواژه‌ها، منطق بولی، فرمول‌بندی و کاربرد محدودسازی عبارت‌های جست‌وجو با انواع عملگرها نیز در قالب مهارت‌های سواد اطلاعاتی قابل‌ملاحظه است. آموزش درک بیان مسئله، آموزش بهره‌گیری از پایگاه‌های اطلاعاتی، استفاده صحیح از فناوری‌های اطلاعاتی و محیط وب، از زمره پیشنهادهای پژوهش است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Examining the Impact of Education on Information Literacy Skills of Dropout Students in Utilizing Digital Libraries and Databases

نویسندگان [English]

  • Fariborz Doroudi 1
  • Sofia Abdolrahmani 2

1 . Assistant Professor, Iranian Research Institute for Information Science & Technology (IranDoc), Tehran, Iran

2 Master in Knowledge and Information Science , Kerman, Iran

چکیده [English]

Purpose: Information literacy involves a range of skills such as recognizing information needs, understanding information production and value, and using information to generate new knowledge ethically. It is essential for individuals to locate, evaluate, and utilize information effectively to become lifelong learners. This research aims to investigate how education influences the information literacy abilities of out-of-school children in accessing digital libraries and databases.
Methodology: This study utilized a Semi-experimental research design and survey method. Initial theoretical studies were conducted, and five information literacy standards were compared to develop a new pattern. The population consisted of 195 dropouts from two schools - Moshtaq in Kerman and Arslan Boys in Rafsanjan. The sample size of 120 individuals was selected using a simple random method, with 100 students completing the questionnaire. Survey data was analyzed before and after information literacy training over one semester using a checklist with five components and 15 indicators. Reliability was measured using Cronbach's alpha, which yielded a value of 0.851.
Findings: The study revealed that digital libraries and databases were available to a favorable extent, with a 2.935 percent availability rate. Prior to training, students showed a 2.125 percent proficiency in locating information in digital resources, which improved to 2.45 percent post-training. Additionally, students demonstrated an average skill level of 2.38 in utilizing full-text databases within digital libraries.
Conclusion: The research underscored the importance of education in enhancing information literacy skills, particularly in the areas of information retrieval and selection, database usage, and critical evaluation of online sources. Recommendations included teaching students how to identify reliable information sources, conduct effective information searches, and utilize various search operators for refining search results.
Value: The novelty of the research lies in its examination of the Impact of Education on Information Literacy Skills of Dropout Students in Utilizing Digital Libraries and Databases through a Semi-experimental research design.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Education
  • Information Retrieval
  • Students
  • Information Literacy
  • Digital Library
  • Learning
مراجع
 
سرمد، زهرا؛ بازرگان، عباس؛ و حجازی، الهه. (1377). روش‌های تحقیق در علوم رفتاری. آگه.
 Aliwy, A., Abbas, A., & Alkhayyat, A. (2021).NERWS: Towards Improving Information Retrieval of Digital Library Management System Using Named Entity Recognition and Word Sense. Big Data and Cognitive Computing, 5(4), 59.‏ DOI: https://doi.org/10.3390/bdcc5040059
 Al-Qallaf, C. L., & Aljiran, M. A. (2022). The Teaching and Learning of Information Literacy Skills among High School Students: Are We There yet?. International Information & Library Review, 54(3), 225-241.‏  DOI: https://doi.org/10.1080/1057231720211973354
Ambrasė, N., & Popescu, L. (2021). Opportunities for media and information literacy education in general education school. In Societal interactions: rethinking moodern issues: international scientific conference, December 9th, 2021, Lithuania: Klaipėda: abstrcat book..‏
Amegashie, P. K., & Ankamah, S. (2020). Information literacy among students of the university of Ghana business school and Ghana institute of management and public administration business school. Library Philosophy and Practice (e-journal), 4157. https://digitalcommons.unl.edu/libphilprac/4157
Amusan, B. (2020). Information Literacy Skills and Media Resource Utilization among Secondary School Students in Lagos State, Nigeria. Library Philosophy and Practice. 4109, 1-13.
Anyaobi, G., Olise, F. N., & Idoko, F. A. (2020). Attitudinal Differences Among Male and Female Library Students Towards the Teaching of Information Literacy Skills in Delta State Polytechnic, Ogwashi-Uku, Delta State. International Journal of Applied Technologies in Library and Information Management, 6(3) 12 – 21.
Crary, S. (2019). Secondary Teacher Perceptions and Openness to Change Regarding Instruction in Information Literacy Skills. School Library Research. 22, 1-26.
 Dolničar, D., Podgornik, B. B., Bartol, T., & Šorgo, A. (2020). Added value of secondary school education toward development of information literacy of adolescents. Library & Information Science Research, 42(2), 101016.‏ DOI: https://doi.org/10.1016/j.lisr2020 101016
 
 
Drossel, K., Eickelmann, B., & Vennemann, M. (2020). Schools overcoming the digital divide: in depth analyses towards organizational resilience in the computer and information literacy domain. Large-scale Assessments in Education, 8(1), 1-19.‏ DOI: https://doi.org/10.1186/s40536-020-00087-w
 Gebhardt, E., Thomson, S., Ainley, J., & Hillman, K. (2019). Introduction to gender differences in computer and information literacy. Gender differences in computer and information literacy, IEA Research for Education(vol. 8) Springer.1-12. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-030-26203-7_1
Gerick, J. (2018). School level characteristics and students’ CIL in Europe–A latent class analysis approach. Computers & Education, 120, 160-171. DOI:https://doi.org/10.1016/j.compedu.2018.01.013
Gómez-García, G., Hinojo-Lucena, F. J., Cáceres-Reche, M. P., & Ramos Navas-Parejo, M. (2020). The contribution of the flipped classroom method to the development of information literacy: A systematic review. Sustainability, 12(18), 7273. DOI: https://doi.org/10.3390/su12187273
Hammons, J. (2020). Teaching the teachers to teach information literacy: A literature review. The Journal of Academic Librarianship, 46(5), 102196. DOI: https://doi.org/10.1016/j.acalib(2020).102196
Han, S., & Li, Y. (2021). Investigation and Research on the Development Level of Primary School Students' Information Literacy in Western China and its Development Strategy. Journal of Education and Training Studies, 9(6), 29-56.
Hicks, A., & Lloyd, A. (2021). Deconstructing information literacy discourse: Peeling back the layers in higher education. Journal of Librarianship and Information Science, 53(4), 559-571. DOI: https://doi.org/10.1177/0961000620966027
Hicks, A., & Lloyd, A. (2022). Relegating expertise: The outward and inward positioning of librarians in information literacy education. Journal of Librarianship and Information Science, 54(3), 415-426. DOI: 10.1177/09610006211020104
Kharrat, A. E., & Hlaoua, L. (2019). NEW INFORMATION RETRIEVAL APPROACH BASED ON SEMANTIC INDEXING BY MEANING. In: 16th International Conference on Applied Computing. 155-162.
Kulkarni, D. R., & Hari, R. (2022). Information Literacy Competency of Secondary School Students: A Case Study of Vijayapura District. International Journal of Library and Information Studies, 12(2), 1-16. DOI:10.35248/2231-4911.22.12.83
Kulkarni, D. R., & Hari, R. (2022). Information Literacy Competency of Secondary School Students: A Case Study of Vijayapura District. International Journal of Library and Information Studies, 12(2), 1-16. DOI: 10.35248/2231-4911.22.12.832
Laxman, K. (2020). DIGITAL INFORMATION LITERACY SKILLS OF HIGH SCHOOL STUDENTS IN SINGAPORE. DEVELOPING THE NEXT GENERATION LEARNERS IN THIS DIGITAL ERA (Vol. I), 1-15.
Li, Y., Chen, Y., & Wang, Q. (2021). Evolution and diffusion of information literacy topics. Scientometrics, 126(5), 4195-4224. DOI: https://doi.org/10.1007/s11192-021-03925-y
LIa, J. J., & LIb, X. M. (2017). Improve the Information Literacy of Professional Education Students and Explore New Teaching Method of Document Retrieval Course. In: International Conference on Modern Education and Information Technology (MEIT 2017), 340-344.
Liu, F., & Zhang, Q. (2021). A new reciprocal teaching approach for information literacy education under the background of big data. International Journal of Emerging Technologies in Learning (iJET), 16(3), 246-260.
Liu, J. (2021). Deconstructing search tasks in interactive information retrieval: A systematic review of task dimensions and predictors. Information Processing & Management, 58(3), 102522 .DOI: https://doi.org/10.1016/j.ipm.2021.102522
Mothe, J. (2022). Analytics methods to understand information retrieval effectiveness—a survey. Mathematics, 10(12), 1-25. DOI: https://doi.org/10.3390/math10122135
Prasanna, R., & Weerasinghe, M. K. (2021). Information Literacy (IL) programs, teaching, and assessment methods practiced in the Sri Lankan state university libraries for the undergraduate students. In: 4th International Conference on Library and Information Management, Department of Library and Information Science, Faculty of Social Sciences, (University of  Kelaniya, Sri Lanka). 209-211
Purnell, M., Royal, B., & Warton, L. (2020). Supporting the development of information literacy skills and knowledge in undergraduate nursing students: An integrative review. Nurse education today, 95, 104585. DOI: https://doi.org/10.1016/j.nedt.2020.104585
Rakhmatullaev, M., Normatov, S., & Bekkamov, F. (2023). Fuzzy Relations Based Intelligent Information Retrieval for Digital Library Users. In: ENVIRONMENT. TECHNOLOGIES. RESOURCES. Proceedings of the International Scientific and Practical Conference (Vol. 2, pp. 80-83). DOI: https://doi.org/10.17770/etr2023vol2.7218
Safdar, M., & Idrees, H. (2020). Perception of the Postgraduate Students about Need and Importance of Information Literacy (IL) Program and IL Skills: A Survey. Pakistan Library & Information Science Journal, 51(1), 55-60.
Siyaya, M. C., Omotosho, A. O., Uleanya, C., & Gamede, B. T. (2022). Information Literacy and Metacognitive Abilities of Teachers: Case of a South African Rural School. International Journal of Education and Literacy Studies, 10(1), 173-178. DOI: https://doi.org/10.7575/aiac.ijels.v.10n.1p.173
Suma, D. V. (2020). A novel information retrieval system for distributed cloud using hybrid deep fuzzy hashing algorithm. Journal of Information Technology and Digital World, 2(3), 151-160. DOI: https://doi.org/10.36548/jitdw.2020.3.003
Svensson, T., Wilk, J., & Åman, K. G. (2022). Information literacy skills and learning gaps–Students' experiences and teachers' perceptions in interdisciplinary environmental science. The journal of academic librarianship, 48(1), 102465. DOI: https://doi.org/10.1016/j.acalib.2021.102465
Tohara, A. J. T. (2021). Exploring digital literacy strategies for students with special educational needs in the digital age. Turkish Journal of Computer and Mathematics Education (TURCOMAT), 12(9), 3345-3358. DOI: https://doi.org/10.17762/turcomat.v12i9.5741
Trencheva, T. (2020). Information literacy in the framework of higher education: Focus on intellectual property training. In INTED2020 Proceedings (pp. 6555-6561). IATED. DOI: 10.21125/inted.2020.1747
Trujillo Torres, J. M., Gómez García, G., Ramos Navas-Parejo, M., & Soler Costa, R. (2020). The development of information literacy in early childhood education teachers. A study from the perspective of the education center's character. JOTSE: Journal of Technology and Science Education, 10(1), 47-59. DOI: 10.3926/jotse.728
Wang, Q. (2021). Teachers' profiles of ICT-related dispositions and relations to secondary school students’ information literacy: a latent profile analysis. Journal of Educational Technology Development and Exchange (JETDE), 14(2), 2. DOI: https://doi.org/10.18785/jetde.1402.02
Wusylko, C., Boehm, S., Dawson, K., & Kohnen, A. (2022). Adolescent Social Media Information Literacy Outside of School: A Scoping Review of the Literacy and Educational Technology Literature. Journal of Educational Technology Systems, 51(1), 89-107. DOI: https://doi.org/10.1177/00472395221110567
Xu, C., Chen, G., & Wang, L. (2018). Study on Improving the Information Literacy of Art Students in Computer Basic Teaching. In: 3rd International Conference on Education & Education Research (EDUER 2018). Francis Academic Press, UK. (544-547).  DOI: 10.25236/eduer.18.121
 
 
Zhou, C., Wang, H., Liang, X., & Chen, M. (2020). Development and application of information literacy assessment tool for primary and secondary school teachers. In: Ninth International Conference of Educational Innovation through Technology (EITT) (pp. 75-80). IEEE. DOI: 10.1109/EITT50754202000019
Zhu, S., Chen, F., Wu, D., Xu, J., Gui, X., & Yang, H. H. (2020). School clusters concerning informatization level and their relationship with students’ information literacy: A model-based cluster analysis approach. In: International Conference on Blended Learning (pp. 77-89). Springer, Cham. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-030-51968-1_7
نشریه مطالعات دانش پژوهی
دوره 3، شماره 1 - شماره پیاپی 7
خرداد 1403
صفحه 109-127
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار