نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• قاسم آزادی احمدآبادی

1. استادیار، گروه پژوهشی ارزیابی سیاست‌ها و پایش علم، فناوری و نوآوری، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور، تهران، ایران

چکیده

هدف: اهمیت دستاوردهای علم و فناوری در دنیای امروز چنان است که بخش اعظمی از توسعۀ کشورها بر اساس آن‌ها ارزیابی می‌شود. علوم انسانی و اجتماعی در این میان جایگاه ویژه‌ای دارند. این مطالعه در پی بررسی وضعیت کلی ایران در هریک از زیرحوزه‌های موضوعی علوم اجتماعی در بازه زمانی 2013-2022، حوزه‌های دارای بیشترین برجستگی علمی و رتبه ایران در مقایسه با دیگر کشورهای موردمطالعه در هریک از آن‌ زیرحوزه‌هاست.
روش‌شناسی: این پژوهش ازنظر هدف، کاربردی و ازنظر روش، تحلیلی_– توصیفی است که با رویکرد علم‌سنجی و شاخص برجستگی علمی انجام شده است. جامعه پژوهش، بروندادهای علمی حوزه‌های مختلف علوم اجتماعی کشورهای مسلمان شامل ایران، امارات متحده عربی، اندونزی، پاکستان، ترکیه، عربستان، عراق، لبنان، مالزی و مصر را شامل می‌شود و داده‌های پایگاه سایول و طبقه‌بندی زمینه‌های تحقیق و توسعه (فورد) مبنای استخراج اطلاعات قرار گرفته است.
یافته‌ها: در بازه زمانی موردمطالعه، 50954 برونداد علمی از کشور ایران در حوزه علوم اجتماعی در پایگاه اسکوپوس نمایه شده است. زیرحوزه‌های «اقتصاد و کسب‌و‌کار»، «سایر علوم اجتماعی»، «روا‎ن‌شناسی و علوم شناختی»، «علوم سیاسی»، «حقوق»، «آموزش»، «جغرافیای اقتصادی و اجتماعی»، «جامعه‌شناسی» و «رسانه و ارتباطات» به ترتیب بیشترین حجم خروجی علمی را داشته‌اند. «زنجیره‌های تأمین، مدیریت زنجیره تأمین، صنعت»، «ورزش، دانشجویان، قهرمانان»، «آب، منابع آب و مدیریت آب»، «رسانه، اخبار، روزنامه‌نگاری»، «توجه، مغز، یادگیری»، «اینترنت، دانشجویان» و نیز «مسکن، محله، اعیان ‌سازی» ازجمله موضوعاتی هستند که ایران در آن‌ها دارای مزیت نسبی است. یافته‌ها نشان داد که بروندادهای علمی کشور در زیرحوزه رسانه بسیار پایین است. بعدازآن، سهم جامعه‌شناسی اندک است. ضمن اینکه درمجموع کشور ازنظر حوزه‌های موضوعی برجسته  نیز جایگاه مناسبی ندارد.
نتایج: یافته‌های این مطالعه دو رویکرد یا گام متفاوت را پیش روی سیاست‌گذاران، مدیران و برنامه‌ریزان حوزه علم و فناوری کشور، به‌ویژه در حوزه علوم اجتماعی قرار می‌دهد: نخست اینکه بر مزیت‌های رقابتی خود تکیه و آن‌ها را تقویت کنند. دوم اینکه در حوزه‌هایی که سهم کمّی و کیفی اندکی برای کشور وجود دارد سرمایه‌گذاری کنند و آن‌ها را به بلوغ نسبی برسانند. این رویکردها می‌تواند در سطح خرد یا در سطح کلان زیست‌بوم علم و فنّاوری کشور اتخاذ و پیگیری شود.
اصالت و ارزش:استفاده از پایگاه‌های استنادی راهبردی از جمله سایول، امکان بررسی حوزه‌های مختلف را از منظری کلان و در راستای خط‌مشی‌گذاری و شناسایی مزیت‌های رقابتی فراهم می‌آورد.

کلیدواژه‌ها

• برتری علمی
• مزیت نسبی علمی
• حوزه علوم اجتماعی
• تولیدات علمی ایران
• برجستگی‌های علمی

موضوعات

• ابعاد جامعه‌شناختی و انسان‌شناختی مطالعات داده، اطلاعات و دانش

عنوان مقاله [English]

Iran's Scientific Prominences in Social Sciences Compared to Some Islamic Countries

نویسنده [English]

• Ghasem Azadi

Assistant Professor, Policy evaluation and Monitoring of Science, Technology, and Innovation Department, National Research Institute for Science Policy (NRISP), Tehran, Iran

چکیده [English]

Purpose The significance of scientific and technological advancements in today's world is such that the development of many countries is largely measured through them. Humanities and social sciences hold a special position in this regard. This study aims to investigate the overall situation of Iran in various sub-areas of social sciences from 2013 to 2022. It explores the areas that have achieved remarkable scientific prominence within each sub-area, as well as Iran's ranking compared to other countries within those fields.
Methodology: This research adopts an applied approach with an analytical-descriptive method. It utilizes a scientometric approach and the scientific prominence index. The research encompasses Muslim countries such as Iran, the United Arab Emirates, Indonesia, Pakistan, Turkey, Saudi Arabia, Iraq, Lebanon, Malaysia, and Egypt. The study focuses on their scientific outputs in diverse disciplines within the realm of social sciences. Data is collected using Scival database and the classification of research and development fields (FORD).
Findings: During the studied period, a total of 50,954 scientific outputs from Iran within the field of social sciences were indexed in the Scopus database. The subfields of "Economics and Business," "Other Social Sciences," "Psychology and Cognitive Sciences," "Political Sciences," "Law," "Education," "Economic and Social Geography," "Sociology," and "Media and Communication" showcased the highest volume of scientific output, respectively. Iran displayed relative advantages in subjects such as supply chains, supply chain management, industry, sports, students, heroes, water resources, water management, media, news, journalism, attention, brain, learning, internet, students, as well as "housing, neighborhood, gentrification." However, the findings indicated limited scientific output in the media subfield. Additionally, sociology made a modest contribution, while the country as a whole did not fare well in terms of prominent subject areas.
Conclusion: The findings of this study present two distinct approaches or steps to the policymakers, managers, and planners in the field of science and technology, particularly within social sciences. Firstly, they should capitalize on Iran's competitive advantages and strengthen them further. Secondly, efforts should be made to invest in areas that exhibit limited quantitative and qualitative contributions, bringing them to a relative level of maturity. These approaches can be implemented at both the micro and macro levels of the country's science and technology ecosystem.
Value: The utilization of strategic reference bases, such as SciVal, offers the opportunity to analyze various fields from a broad perspective that aligns with policy development and aids in identifying competitive advantages.

کلیدواژه‌ها [English]

• Scientific Excellence
• Scientific Leadership
• Social Sciences
• Iran's Scientific Outputs
• Scientific Prominences